واکاوی الگوهای ساختار رواییِ مقامات حریری براساس نظریۀ تزوتان تودوروف
نقد ادب عربی - جامعة الشهيد بهشتي - http://jalc.sbu.ac.ir/
مقامات حریری ازجمله کتاب‌های روایی و داستانی است که مشتمل بر پنجاه مقامه است و ابوالقاسم حریری، بین سال‌های 495 تا 504 هجری قمری، آن را به زبان عربی نگاشته است. حکایت‌های مقامات حریری دارای الگوهای تکرارشوندۀ روایی است. یک پی‌رنگ یا الگوی واحد، زیربنای تمامی این حکایت‌هاست و بقیۀ الگوها براساس آن ساخته می‌شوند. تودوروف یکی از روایت‌شناسان ساختارگراست که تلاش می‌کند دستور زبانی برای تمام روایت‌ها بنویسد. او مقولات و فعل‌ها و صفت‌ها را در نظام سادۀ نمادهایی کدگذاری کرده که می‌توان شکل‌وارۀ هر داستان را با استفاده از آن بازتولید کرد. مطابق الگوی واحدی که در مقامات وجود دارد، ویژگی‌ها و افعال و شخصیت‌ها یا صفات می‌توانند جانشین یکدیگر شوند و ساختار پایه‌ایِ واحدی را با روساختی متفاوت در داستان‌های گوناگون ادامه دهند. براین‌اساس می‌توان با برجسته‌کردن کنش یا ویژگی خاص در پی‌رفت‌های حکایت‌ها، به تحلیل ساختاری پرداخت. در این مقاله نشان داده می‌شود که چگونه ساختار زیربناییِ حکایات در مقامات حریری، به‌واسطۀ دستور روایی داستان و با استفاده از چارچوب گزاره‌های تزوتان تودوروف، قابل تطبیق و تحلیل و ارزیابی است.
واژگان کلیدی
الگوی روایی- ساختار -تزوتان تودوروف- مقامات حریری
