نگاهی به ترجمۀ مجاز مرسل در قرآن کریم با بررسی موردی ترجمۀ آیتی، الهی، فولادوند و خرمشاهی

چکیده
قرآن مجید متنی است با لایه­های شگرف که خوانش و بیان دلالت­های آیاتش از راه ترجمه درنگی بایسته لازم دارد. بدین روی ترجمه­های قرآن با نقد­های بسیاری روبرو شده است. ولی با عنایت به بسامد مجازهای مرسل قرآن و دلالت­های ظریف آ­ن­ها، ترجمه­های این مجازها بررسی و نقدی مستقل می­طلبد.
در این جستار به مثابۀ گامی در نقد ترجمۀ این قبیل تعابیر و متناسب با مجال یک مقاله، از میان ترجمه­های فراوان فارسی، به چهار ترجمۀ (آیتی، الهی قمشه­ای، خرمشاهی و فولادوند) که از اشتهار و تفاوت با یکدیگر برخوردارند پرداخته شده است. بدین جهت با بهره­گیری از مراجع تفسیری المیزان فی التفسیر، جوامع الجامع ومفاتیح الغیب …، مجازهای مرسل در 10 جزء اول قرآن مشخص گشته و به روش استقرایی ـ استنتاجی ترجمۀ تعابیری مانند: «أصابع» با علاقه کلّیّت، «ایتام» با علاقه ماکان و «لباس» با علاقه سببیّت ، بررسی و نقد شده­ است. حاصل این پژوهش معلوم ساخته، ترجمه­های مجاز­های مرسل یک­نواخت نیست، هر یک از مترجمان سبک خاصی را دنبال نکرده است ، گاه از تعابیر مجازی زبان مقصد استمداد جسته و گاهی با بهره­گیری از ترجمۀ توضیحی دلالت تعبیرات را رسانده­اند. در مواردی، برخی آرایۀ بلاغی نهفته در تعبیرات مجازی را فرو­نهاده به ترجمۀ­ تحت­اللفظی (حرفی) مجازها بسنده کرده اند، ترجمه­ای که مفهوم مورد نظر تعبیر مجازی را نمی­رساند. در پایان نیز ترجمۀ این چهار مترجم با یکدیگر مقایسه و به بیان رویکرد انتخاب شده از سوی هر یک پرداخته شده است.
کلیدواژه‌ها
قرآن؛ ترجمه؛ مجاز؛ الهی قمشه‌ای؛ آیتی؛ خرمشاهی؛ فولادوند