ساختار موسيقايي قصيده‌ي «فلسفه الحياه» بر پايه مکتب فرماليسم

چکیده
رویکردهای متن محور در بررسی متن ادبی در قرن بیستم تحت تأثیر دیدگاه­های مبتنی بر زبانشناسی شکل گرفتند. در این میان زبانشناسان روس و مکتب فرمالیسم روسی در تحوّل نقد ادبی قرن بیستم سهم به­­­­­سزایی داشتند. به گونه­ای که در تحلیل متن ادبی معتقد بودند که تمام چیزهای ارزشمند یک اثر در خودش نهفته است و عواملی مانند ظرف تاریخی­، ساخت اثر یا هدف از آن و زندگی شاعر در درجات بعدی اهمّیّت قرار دارد. فرمالیسم در ادبیّات ملل گوناگون به خصوص ادبیّات روسی با ظهور بزرگانی چون یاکوبسن­، شکلو­فسکی و… جلوه­­گر است و در ادبیّات ­عرب وامدار تلاش­های لفظ محور بزرگانی چون جاحظ و قدامه بن جعفر و عبدالقاهر جرجانی است و نشانه­های آن در ادبیّات معاصر عرب در آثا­ر بزرگانی چون أمین نخله­، صلاح عبدالصَّبور و… قابل مشاهده است. ایلیا ابوماضی نیز، از جمله شاعرانی است که به ارتباط بین لفظ و معنا اهمّیّت می­دهد. بررسی فرمالیستی قصیده­ی­ «­فلسفه­الحیاه­» ـ اثر این شاعر نامدارـ ازجنبه­ی موسیقی­که سهم عمده­ای را در فرایند برجسته­سازی این قصیده بر­عهده دارد­، نشان از ارتباط داشتن شکل با محتوای این قصیده دارد­؛ زیرا قصیده از ساختاری منسجم و یکپارچه برخوردار است. ایلیا نه تنها در شعر، آهنگ حاصل از وزن عروضی به وجود آورده است­؛ بلکه توانسته است حالاتی ملایم توأم با آرامش و تفکّر را که با موضوع شعر مرتبط است­، ایجاد نماید و با ایجاد این تناسب باعث برجسته سازی این قصیده گردد.