تحلیل کنش گفتاری خطبة امام حسین(ع) در روز عاشورا

پژوهش حاضر در سه حوزة زبان‏شناسی، ادبیات و تاریخ به بررسی و تحلیل کنش‌های گفتار موجود در خطبة امام حسین(ع) در روز عاشورا بر اساس تاریخ طبری می‌پردازد. نظریة کنش گفتار نشان می‌دهد که زبان نه تنها برای توصیف جهان استفاده می‌شود، برای عملی کردن رشته‌ای از امور دیگر نیز به کار می‏رود که نشان­دهندة منظور گوینده از بیان پاره‌گفتار است. در واقع، با کاربست این نظریه، ضمن بررسی لایه­های زبانی یک اثر، ویژگی­ها و زوایای پنهان آن را می‏توان کشف نمود و از این رو، به ذهن و دنیای کاربرِ زبان راه یافت. در این مقاله که به روش تحلیل گفتمان به صورت تحلیلی-آماری و با رویکرد نظریة کنش­گفتار آستین (1962م) و طبقه‏بندی پنجگانة سرل (1969م) انجام شده؛ واحد تحلیل، مضمون در نظر گرفته شده که می‏تواند شامل یک کلمه، یک جمله یا چند جمله باشد که بیان­کنندة یک کنش است. نتیجة این پژوهش حاکی از این است که امام حسین(ع) با بهره گرفتن از افعالی با کنش اظهاری ابتدا سعی می‏نماید، موقعیت خویش و خاندانش را برای آنان تصریح نماید و سپس با استفاده از افعالی با کنش ترغیبی و بویژه با کاربست سؤال تلاش می‏­کند، سپاه دشمن را به بازاندیشی در خود و خاندان خویش تشویق و تحریض کند تا حجّت را بر آنان تمام نماید.