بازتاب «سنت» و «تجدد» در قصرالشوق نجيب محفوظ
بحث في مجلة نقد ادب معاصر عربي جامعة يزد - http://mcal.yazd.ac.ir
| چکیده | |
| مصر، با تمدنی چند هزار ساله و سنتهای ریشه دار در پایان سده ی 18، به دنبال حمله ی ناپلئون با تمدن نوین اروپایی آشنا شد. این آشنایی، مقدمه ی رویارویی «سنت» و «تجدد» را در این کشور فراهم کرد. بازتاب تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگیِ حاصل از این رویارویی را میتوان در آثار داستانی معاصر مصر بررسی کرد. قصرالشوق نجیب محفوظ، به عنوان دومین رمان از مجموعه ی سه گانه، داستانی است که میتوان پیامدهای حاصل از جدال سنت و مدرنیته را در آن کاوید. تقابل مردسالاری و حضور و حقوق زن در اجتماع، بحران هویت و سرگشتگی روشنفکر، غربگرایی،آزادی فردی و تقابل علم و دین، پیامدهایی هستند که در پژوهش حاضر به آن پرداخته شده است. براین اساس، تضادهای روحی کمال، به عنوان روشنفکر جامعه که به صورت تقابل طبقه ی متوسط و اشراف، عقل و عشق، دنیای واقعی و آرمانها، علم اروپایی و دین اسلام بروز مییابد، نتیجهی تقابل استبداد (سنت) و استعمار (تجدد) در مصر است و انحراف اخلاقی، پوچ گرایی و بی معنایی زندگی، پیامد منفی این تقابل در زندگی روشنفکرانی چون اوست. غربگرایی، کمال و خانوادهی شداد را در برزخ سنت و تجدد گرفتار کرده است. پیشرفت آزادی فردی و حقوق زن از نتایج مثبت تجدد در قصرالشوق نسبت به بین القصرین است. علم اروپایی می کوشد خود را جایگزین اندیشه های سنتی دینی سازد و تا حدی هم موفق میشود. |
