الگوی اسطورة باروری در شعر معاصر فارسی و عربی؛ با بررسی موردی اشعار احمد شاملو و بدرشاکر السیّاب

چکیده
الگوی باروری به اندیشۀ حیات ادواری (تناسخ ارواح) و ازسرگرفتن زندگی اشاره دارد و مبنای آن قربانی­شدن یک ایزد یا ایزدبانو، یک شخص یا یک حیوان برای حیات ­بخشیدن به موجودی دیگر است. جیمز فریزر، اسطورۀ باروری را کلید همۀ نظام­های اسطوره­ای می­داند و معتقد است همۀ ادیان در اصل، آیین­های باروری هستند که برای پرستش و قربانی­کردن ادواری فرمانروای مقدّس به وجود آمده­اند.
در روایات اسطوره­ای ملل مختلف برخی از ایزدان و ایزدبانوان، انسان­ها، حیوانات و گیاهان با مرگ خود حیات دیگری را فراهم می­آورند. شاملو و سیّاب در شعر معاصر فارسی و عربی از مفهوم نمادین حیات دوبارة این روایات اسطوره­ای، برای بیان افکار مبارزه­جویانه و دعوت مردم به خیزش علیه نیروهای استبدادی بهره می­گیرند. شاملو، بیش­تر از نمادهای باروری انسانی و حیوانی و گیاهی استفاده کرده و سیّاب از ایزدان و ایزدبانوان گیاهی و نمادهای باروری انسانی­ و حیوانی در اشعار خود بهره گرفته­ است.