آسیب‌شناسی استشهادات معجم العین خلیل بن احمد فراهیدی (با رویکرد به شواهد شعری)

چکیده
معجم العین خلیل بن أحمد فراهیدی(100 ـ 170 ه. ق) از منابع لغوی مهم دوره­های نخستین اسلامی است. بررسی چگونگی استنادات و استشهادات این کتاب به­ویژه استشهادات شعری بسیار مهم است. هدف از این پژوهش ارزیابی این منبع برای استفاده از آن در فهم متون، به­ویژه متون نخستین دینی است. بررسی آماری ـ تحلیلی این پژوهش بیانگر آن است که فراهیدی در گردآوری این کتاب و شرح کلمات آن، از انواع استشهادات قرآنی، شعری، حدیثی و در موارد اندکی از امثال و حکم استفاده­کرده­است. کتاب العین علاوه بر برخورداری از مزیّت­هایی چون جامعیت در استناد، تاثیرپذیری از قرآن کریم، دارای ویژگی­هایی نظیر کم­توجهی به صحّت و سقم احادیث و ورود اسرائیلیات در این کتاب، ورود برخی از قرائت­های گوناگون قرآنی در آن و تمرکز شواهد شعری بر شاعران قبایل نجد و استفاده اندک از شواهد شعری شاعران قبایل حجاز، به­­ویژه قبایل مکّه و مدینه به­عنوان محل­های نزول وحی است.