بررسی مباحثی از فعل در دستور زبان‌های فارسی و عربی (افعال ربطی و افعال ناقصه، وجه فعل، لازم و متعدی، معلوم و مجهول، ساختار فعل)

زبان‌های فارسی و عربی دو زبان زنده دنیا هستند که علی رغم انتساب به دو خانواده زبانی ناهمگون، به دلایل مختلف، مشترکاتی با یکدیگر دارند. این اشتراک در حوزه‌های مختلف زبان از جمله دستور یا همان نحو نیز مشاهده می‌شود. اما به استناد نسبیت زبانی، تفاوت‌هایی نیز در مقوله‌های دستوری بین آن دو وجود دارد که طرح و بررسی آن‌ها در فراگیری زبان و ترجمه حائز اهمیت است.از جمله این مقولات دستوری، فعل است که در دستور هر دو زبان از ویژگی‌های منحصر به فردی نسبت به دیگر اعضای جمله برخوردار بوده و در ارتباط زبانی و ترجمه بسیار تعیین‌کننده است. بدین روی بررسی آن نیاز به مجال علمی وسیعی دارد که در این پژوهش بخشی از آن مجال فراهم آمده است.بر این اساس پایان‌نامه حاضر که تحقیقی تحلیلی تقابلی است، به بررسی تطبیقی فعل از چهار منظر ساختار، مفعول، فاعل و وجه در دستور زبان‌های فارسی و عربی می‌پردازد، تا پس از مقایسه، وجوه افتراق و اشتراک قواعد دستوری فعل در دو زبان روشن شود.این پایان‌نامه شامل 7 فصل است. در فصول اصلی آن نخست به تعریف فعل و ویژگی‌های آن جداگانه در هر زبان پرداخته می‌شود. پس از آن آرای مختلف دستور پژوهان قدیم و جدید پیرامون قواعد دستوری آن فعل در دو زبان مطرح و بعضاً نقد می‌شود و این امر توأم با ذکر مثال‌هایی از هر دو زبان است که برگرفته از متون قدیم و جدید و نیز جملاتی رایج در زبان عامیانه است که از فصاحت برخوردارند. سپس بر اساس آرای مختلف دستور نویسان و دستور پژوهان دو زبان، به تطبیق دستوری فعل مورد نظر در دو زبان پرداخته شده و وجوه اشتراک و افتراق معرفی شده و در صورت امکان قاعده یا قواعدی کلی در این باره عنوان گردیده است.از جمله دستاورهای پژوهش حاضر آن است که از میان پنج مقوله مطرح شده در این تحقیق، چهار مقوله ناقص و ربطی، وجه فعل، لازم و متعدی و معلوم و مجهول در هر دو زبان وجود دارد و افعال دو زبان در این مقولات دارای وجوه اشتراک قابل توجهی است. تنها مقوله ساختار مرکب است که تاکنون در زبان عربی مطرح نشده است و این پژوهش اثبات می‌کند چنین مقوله‌ای در زبان عربی نیز وجود دارد. در باره فعل مجهول نتایج پژوهش حاکی از آن است که این نوع فعل را می‌توان از دو جنبه نحوی و معنوی بررسی کرد و در موارد بسیار این دو جنبه با یکدیگر همراه نیستند. همچنین در هر دو زبان ساختارهایی برای مجهول وجود دارد که بر سر آن اختلاف نظر است. میان افعال ربطی فارسی و ناقص عربی مشابهت‌های بسیار وجود دارد. در موارد بسیاری میان وجوه فعل در زبان فارسی و وجوه افعال عربی، هرگاه با اعراب آن‌ها سنجیده شود، تفاوت است.