بررسی شعر معاصر عربی در ایران از لحاظ ادبی و تاریخ ( از قرن 14 تاکنون)

موضوع مورد بحث “بررسی شعر عربی معاصر در ایران از لحاظ ادبی وتاریخی از قرن چهاردهم تاکنون است”. که منظور از جنبه‌های ادبی تنظیم موضوعی آثار ادبی شعراست. محدوده‌ تحقیق شامل دوره‌های قاجار (مشروطه)، پهلوی و جمهوری اسلامی است. هدف از این پژوهش، بررسی وارائه‌ موضوعاتی است که نزد شعرای ایرانی عربی سرا در قرن (14 و 15) دارای کاربرد بیشتری است. و ضمن تجزیه و تحلیل این موضوعات به عوامل تأثیرگذار فرهنگی در آثار شعری شعرای این دوره اشاره داشته، و میزان تأثیرپذیری آنها را از حوادث اجتماعی و سیاسی که در این دوره اتفاق افتاده، تا حد امکان بررسی می‌نماید. این پایان‌نامه در صدد بیان این موضوع است که آیا شعرای مورد نظر در سرودن اشعار خود از شعرای قدیم عرب پیروی نموده‌اند یا اینکه در سرودن شعر از زبان و محیط فارسی و رویدادهایی که در این دوره اتفاق افتاده ،تأثیر پذیر بوده‌اند؟ و مهم ترین موضوعات شعری آنها کدام است؟ نوع مطالعه و روش بررسی فرضیه ها در این پایان‌نامه بر اساس تحلیل موضوعات و بررسی‌های اسناد و نوشته‌های تاریخی و ادبی و همچنین واقعیت موجود ادبیات عربی در ایران در قرن چهارده و پانزده است، که مهم ترین نتایج حاصله ازاین تحقیق به طور خلاصه چنین است:1ـ فعالیت این شعراء (به جز ادیب الممالک فراهانی و فواد عاشوری) تنها در زمینه‌ شعر محدود نمیشود (هرچند این پایان‌نامه فقط به جنبه‌های شعری آنان اهتمام ورزیده است) بلکه سایر جنبه‌های وجودی آنها از قبیل: ادیب بودن، حکیم بودن، و فلیسوف بودن نیز شایان توجه می‌باشد. به عبارت دیگر می‌توان گفت که اکثر آنها جامع علوم زمان خود – حداقل در علوم انسانی- بوده اند.2ـ اکثراین شعرا (به جزادیب پیشاوری و نادر نظام طهرانی و محمد خاقانی اصفهانی و فواد عاشوری و تاحدی ادیب الممالک فراهانی) از محیط سیاسی اطراف خود عمداً یا سهواً برکنار بوده و شعرشان از این حیث به همان سبک و سیاق شعرای قدیم نزدیک است.3- از جمله ویژگیهای برجسته‌ شعرای این دوره می‌توان به استفاده‌ فراوان شعرا از صنایع لفظی و معنوی اشاره نمود و به نظر می‌رسد بدین وسیله خواسته اند به نوعی تسلط خود را بر زبان عربی به رخ خوانندگان بکشند.4ـ تعدادی از این شعرا به زبان فارسی نیز شعر سروده اند و در بسیاری از موارد شعر عربی آنها ترجمان اشعار فارسی ایشان است. أدیب الممالک فراهانی و علامه‌ مازندرانی و استاد محمد خاقانی اصفهانی را می‌توان از مهمترین آنها در این زمینه به حساب آورد.5ـ ازجمله ویژگی مشترک تمامی این شعرا (به جز فواد عاشوری) داشتن اشعار فراوان در رثای اهل بیت علیهم السلام است به طوریکه بابهایی را به این امر اختصاص داده‌اند.6- هیچ کدام از این شعرا (به جزادیب الممالک آن هم در عنفوان جوانی) کسی را به خاطر مال یا مقام مدح ننموده و مدح آنها در مقابل ممدوح خالصانه و به دور از شوائب به نظر می‌رسد.7- تعدادی از این شعرا به رعایت هماهنگی موسیقی الفاظ با معانی و رعایت هماهنگی بحور شعری با موضوع و همچنین به هماهنگی میان قافیه و فضای موسیقی اهتمام خاص داشته‌اند. علامه ابوالمجد اصفهانی، و علامه ربیعی و استاد محمد خاقانی اصفهانی از این نوع به شمار می‌روند.