بازنمایی واقعیت اجتماعی در دو رمان «عمارت یعقوبیان» و «همسایه‌ها» (باتاکید بر طبقات اجتماعی)
جامعة أصفهان
بدون شک اوضاع سیاسی، اجتماعی، شیوه زندگی مردم و آداب و رسوم آن‌ها، بر آثار ادبی تأثیر مستقیمی دارد. از سوی دیگر جامعه شناسی ادبیات، یکی از شیوه‌های جدید و کار‌آمد نقد متون ادبی است که امروزه، در تحلیل انواع ادبی نوین، به ویژه رمان معاصر کاربرد فراوان دارد. و از آنجا که رمان به دنبال واقعیت است و از دید نویسنده پیوندی مستقیم میان واقعیت و حقیقت وجود دارد، پس حقیقتِ فرد و زندگی او را میتوان، در قصه اجتماع یعنی «رمان» یافت. از جمله این رمان‌های واقعگرا، میتوان به «همسایه‌ها» نوشته احمد محمود داستان نویس معاصر کشورمان و «عماره یعقوبیان» اثر علا الاسوانی نویسنده و منتقد مصری، اشاره نمود. در هریک از این دو اثر به عنوان آثاری از تحولات دوره گذار، نویسنده در قالب زندگی افراد یک ساختمان، ابعاد واقع‌گرایانه طبقاتی و مسائل اجتماعی دیگری چون: آگاهی و تنش طبقاتی، تبیین ساختار طبقاتی از دیدگاه اقتصادی و اجتماعی، شکاف و نابرابری و… را به تصویر کشیده است. که در قالب آن میتوان تاریخ معاصر را مشاهده کرد. نوشتار حاضر به بررسی عناصر اجتماعی در این دو داستان می‌پردازد و همچنین بررسی و نقد جنبه‌های اجتماعی و سیاسی را در دو اثر دنبال می‌کند. با توجه به آن‌که پژوهش در زمینه نقد جامعه شناختی در عرصه ادبیات تطبیقی بین زبان‌های عربی و فارسی، خصوصا در حوزه ادبیات داستانی بسیار کم مایه است، این رساله در ابتدا مبانی رئالیسم اجتماعی را بیان می‌کند و سپس ارتباط آن‌ها را با محتوای دو داستان بررسی می‌نماید. البته در مسیر این بررسی توانسته‌ایم نشان دهیم که رمان، به عنوان یکی از شاخه‌های مکتب ادبی، می‌تواند در ارتباط با مطالعات جامعه شناختی قرار بگیرد. روش این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده است، که ابتدا از روش کتابخانه‌ای و مطالعه کتاب‌ها و مقاله‌ها اطلاعات اولیّه کلّی جمع آوری شد، سپس با استفاده از روش تحلیل محتوا، مسائل اجتماعی در هر یک از دو رمان به صورت تطبیق مورد بررسی قرار گرفته است.
