الاستفهام فی خطب نهج البلاغه (من منظور بلاغی)

از جمله فنون ادبی که به دنبال برانگیختن عواطف مخاطبان و تحریک احساسات آنان است، خطابه در موضوعات گوناگون آن از جمله وعظ و نصیحت و سیاست و … است. مخاطبان این نوع کلام از عامه مردم‌اندکه نیروی عاطفه بر قدرت عقل و تفکر ایشان غالب است. بنابر این بر خطیب لازم است در خطابه خود به سبک-هایی از نحو و بلاغت در انواع مختلف آن همچون سخیف نبودن الفاظ و عبارات و صحیح بودن آن‌ها از جهت معانی و انواع تشبیه و استعاره و کنایه و آرایش کلام با عبارات موزون و کلمات مسجوع پایبند باشد تا بتواند بدون هیچ دشواری بر ایشان تأثیر بگذارد.از جمله سبک‌هایی که به خصوص خطبه‌های پس از ظهور اسلام از آن تأثیر گرفت، سبک انشاء طلبی در فروع مختلف آن به خصوص استفهام در معانی غیر مستقیم یا فرعی آن است. و از جمله خطبه‌های متأثر از جمله‌های پرسشی بلاغی، خطبه‌های نهج البلاغه است.در این رساله سعی بر آن داشته‌ایم به استخراج این جمله‌های پرسشی پرداخته و به نقد و بررسی معانی آن‌ها در روشی تحلیلی- آماری بپردازیم و به دنبال آن به نتایجی دست یافتیم که برخی از آن‌ها عبارتند از:1.نزدیک به هشتاد خطبه نهج البلاغه از این سبک تأثیر گرفته است.2.همزه در بین ادوات استفهام بیشترین کاربرد بلاغی را در خطبه‌ها دارد.3.انکار و توبیخ بیشترین معانی بلاغی جمله‌های پرسشی خطبه‌های نهج البلاغه است4.اغلب خطبه‌های متأثر از این اسلوب، بیش از یک جمله پرسشی بلاغی را در بردارند که به یکدیگر معطوف شده و این امر باعث تأثیر‌گذاری عمیق کلام در ذهن مخاطبان می‌شود.5.خطبه‌های 192 و 183 بیشترین تعداد جمله‌های پرسشی بلاغی را در میان خطبه‌ها در بر دارند.